اهمیت برچسب گذاری

همه دستگاه های تست، بازرسی و آزمون باید دارای برچسب كالیبراسیون باشند. روی این برچسب حتماً باید نام و کد شناسایی دستگاه،  تاریخ كالیبره کردن و انقضای اعتبار آن ذکر شود. مُهر آزمایشگاه كالیبره كننده بر روی آن باشد و در جایی كه به وضوح مشاهده شود نصب شود. همچنین اگر دستگاه مشکلی داشت، محدودیت های کاربرد و استفاده از دستگاه نیز ذکر شود.

طبقه بندی برچسب های کالیبراسیون عبارتند از:

• برچسب مخصوص استانداردهای اولیه به رنگ قرمز
• برچسب مخصوص استانداردهای ثانویه به رنگ طلایی
• برچسب مخصوص استانداردهای كاری به رنگ سبز
• برچسب مخصوص كلیه دستگاه های متفرقه به رنگ سفید
• برچسب (No CALIBRATION REQUIRED) NCR مربوط به تجهیزاتی كه نیاز به كالیبراسیون ندارند.
• برچسب CALIBRATION BEFORE USE) CBU) مربوط به تجهیزاتی كه به ندرت استفاده میشوند.

برای اطمینان بیشتر، پیشنهاد می شود شماره سریال استانداردهایی که برای کالیبره کردن ابزار به کار رفته اند، شرایط محیطی در حین کالیبراسیون، نام شخصی که عمل کالیبراسیون را انجام داده است، جزئیات تمامی تنظیمات، خدمات، تعمیرات و تغییراتی که انجام شده است نیز درج شوند.

اعتبارسنجی کالیبراسیون

روش کالیبراسیون باید قابل اعتماد باشد. اعتبار سنجی یعنی یک فرآیند کالیبراسیون، کاملا بررسی شده و مطابق با الزامات اندازه گیری فنی و کنترل کیفیت جهانی پذیرفته شده است. ISO / IEC 17025 استاندارد بین المللی کیفیت سنجی است که آزمایشگاه های کالیبره کردن در آن معتبر هستند.

همواره یک سری خدمات اعتبار بخشی توسط سازمان های مستقل که مجوز انجام این کار را دارند، منتشر می شوند. هر کشور بزرگ حداقل یک ارائه دهندۀ اعتبارنامه دارد. برای مثال، در آمریکا، برنامۀ ملی اعتبار سنجی آزمایشگاه داوطلبانه NVLAP ،A2LA و LAB ارائه دهندگان اعتبارنامۀ کالیبره کردن هستند.

در بریتانیا، سرویس اعتبار بخشی انگلستان (UKAS) ارائه دهنده این اعتبارنامه است. معمولا توافق نامه های بین المللی، این اطمینان را می دهند که به محض اعتبارسنجی فرآیند کالیبراسیون در یک کشور، هرگونه کالیبراسیون ناشی از آن فرایند می تواند در تمام کشورها و بدون هیچ الزام اضافی پذیرش شود.

عوامل موثر بر هزينه تمام شده

قیمت تمام شده این فرایند، بستگي به روش و تعداد تجهیزات مورد بررسی دارد. در روش های مختلف کاليبراسيون هزينه ها متغير است؛ از این رو در این بخش توضيحاتی در مورد انواع روش هاي کاليبراسيون ارائه می دهیم.

به طور کلی سيستم های کاليبراسيون را می توان به چهار دستۀ زير طبقه بندی کرد:

کاليبراسيون برای بازرسی و تصحيح

در این نوع کالیبره کردن، هدف این است که تصحیح صورت گیرد. یعنی با توجه به نتايج حاصل از بازرسی، حتما تصحيح اعمال می شود. البته تا زمانی که خطا در حدود قابل قبول سيستم اندازه گيری باشد، نيازی به تصحيح نيست و از وسيله اندازه گيری می توان استفاده کرد. اما اگر خطای مقادير مورد اندازه گيری از حدود قابل قبول بيشتر باشند، اعمال تصحیح لازم ضروری است. این نوع کالیبره کردن بیشترین هزینه را دارد.

کاليبراسيون صرفا برای بازرسی

گفتیم که اگر پس از اعمال بازرسی خطای مقادير مورد اندازه گيری در حدود تعريف شده باشد، از دستگاه می توان استفاده کرد. توجه کنید که تصحيح و يا تعمير دستگاه معمولا گران تمام می شود. بنابراین سعی کنید با با بازرسی های دوره ای از وجود خطا در محدوده مجاز اطمینان حاصل کنید و فقط در صورت نیاز سراغ تعمیر و تصحیح بروید.

کاليبراسيون فقط به منظور تصحيح

در اين روش بازرسی انجام نمی شود، اما تصحیح حتما باید انجام گیرد. برای مثال تصحيح نقطه صفر ابزار اندازه گيری که به صورت دوره ای اجرا می شود و امری ضروری است. هزینه این نوع کالیبراسیون و نوع صرفا بازرسی، بسته به اجرا کننده آن می تواند متفاوت باشد.

به کدام شرکت کالیبراسیون اعتماد کنیم؟

در کشور ما فقط شرکت هایی که از اداره استاندارد ملی ایران مجوزهای لازم را دارند، صلاحیت صدور گواهی نامه کالیبراسیون مورد تایید اداره استاندارد را دارند. توجه کنید اگر گواهی کالیبراسیون توسط شرکت های بدون مجوز صادر شده باشد، هیچ ارزشی نزد بازرسین اداره استاندارد ندارد.

همچنین اگر برای طی مراحل قانونی شرکت خود، نیاز به تایید اداره استاندارد دارید، حتما از شرکت های تجهیزات آزمایشگاهی مورد تایید اداره استاندارد گواهی کالیبراسیون دریافت نمایید.

یکی از مهم ترین مواردی که در انتخاب شرکت کالیبراسیون اهمیت دارد، داشتن استاندارد ISO17025 است. استفاده از یک آزمایشگاه دارای این استاندارد اجباری نیست، اما توسط متخصصین توصیه می شود.

به طور کلی خصوصیات موثر در انتخاب شرکت های فعال در زمینه کالیبراسیون و کنترل کیفی عبارتند از:

• داشتن مجوز معتبر ارائه خدمات کنترل کیفی
• رعایت کلیه ضوابط و الزامات اجباری تعیین شده از اداره استاندارد
• دارا بودن پروانه اشتغال خدمات کنترل کیفی تجهیزات تصویر برداری از سازمان انرژی اتمی ایران
• رعایت ضوابط مرتبط با اسکوپ و تعرفۀ تعیین شده از سوی مراجع مربوطه
• انجام آزمون های کنترل کیفی طبق زمان بندی اعلام شده از اداره استاندارد
• داشتن سوابق اجرایی درخشان
• آشنایی با الزامات و دستورالعمل های PM (نگهداشت پیشگیرانه) بر طبق استانداردهای اجرایی بین المللی
• کادر فنی مجرب و کارآزموده در زمینه های تخصصی مربوطه
• بانک اطلاعات قوی از استانداردهای تجهیزات پزشکی ملی و بین المللی
• دستگاه های اندازه گیری دقیق با قابلیت ردیابی تا استانداردهای بین المللی
• ارائه گزارش های آماری دقیق و فنی

منابع

جزمی، محسن . عدم قطعيت اندازه گيري در روشهاي کاليبراسيون و آزمون با رويکرد کاربردي براي آزمايشگاه هاي کاليبراسيون و آزمون . (1386).
سیلوا، جی.ام.اس ؛ آذرپرا، جواد . مبانی مترولوژی (ابعاد، جرم، فشار، نیرو، دما، الکتریک و عدم قطعیت اندازه‌گیری)